Καλωσορίσατε στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ (ΙΑ-ΙΤΕ), το μοναδικό Ελληνικό Ερευνητικό Ινστιτούτο με αποκλειστικό προσανατολισμό στην Αστροφυσική. Ας συστηθούμε: είμαστε Φυσικοί με το βλέμμα στραμμένο στ' άστρα, και η καθημερινή μας έγνοια - η επαγγελματική μας έγνοια - είναι να καταλάβουμε το Σύμπαν. Αν σας ακούγεται αφάνταστα διασκεδαστικό, συμφωνούμε μαζί σας.
Οι αξίες μας είναι τρεις: αριστεία, σκληρή δουλειά, και πλήρης «n×n» αλληλεπίδραση: δίνουμε ο ένας ιδέες στον άλλον, στηρίζουμε ο ένας τις προσπάθειες του άλλου, συμπληρώνουμε ο ένας τα δυνατά σημεία του άλλου, χαιρόμαστε ο ένας με τις επιτυχίες του άλλου, και προοδεύουμε όλοι μαζί. Το κίνητρό μας είναι η αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας. Η διάθεσή μας αντανακλά τον λαμπρό ήλιο και τη γενναιόδωρη αφθονία της Κρητικής γης.
Είμαστε νεαρό ινστιτούτο, με μακρά όμως ιστορία.
Το IA-ΙΤΕ ιδρύθηκε επίσημα στις 2 Μαρτίου 2018 και άρχισε να λειτουργεί στα μέσα του 2019, περίπου μία δεκαετία αφότου ο Νίκος Κυλάφης με την Ομάδα Αστροφυσικής της Κρήτης οραματίστηκαν τη δημιουργία του. Η Ομάδα λειτουργούσε ήδη με μεγάλη επιτυχία επί σχεδόν 30 χρόνια, στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (ΙΗΔΛ) – ΙΤΕ και στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Η κύρια ερευνητική μας υποδομή είναι το Αστεροσκοπείο Σκίνακα, πνευματικό παιδί του Γιάννη Παπαμαστοράκη. Το Αστεροσκοπείο Σκίνακα ιδρύθηκε το 1984 από το ΙΤΕ, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Max-Planck Institut für Extraterrestrische Physik (MPE) στη Γερμανία. Βρίσκεται 50 km από την πόλη του Ηρακλείου, στην κορυφή του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 1750 μέτρων, και μόλις 12 km από το Ιδαίον Άντρο – όπου σύμφωνα με την παράδοση, ανατράφηκε ο Δίας. Σήμερα το Αστεροσκοπείο αποτελεί κοινή ερευνητική εγκατάσταση του Ινστιτούτου Αστροφυσικής και του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Παρά την εγγύτητά του στο Ηράκλειο, η ποιότητα της ατμόσφαιρας στον Σκίνακα είναι εξαιρετική, πράγμα που τον καθιστά ιδανική τοποθεσία για αστρονομικές παρατηρήσεις υψηλού επιπέδου. Τα τηλεσκόπια του ήταν πάντα άρτια εξοπλισμένα. Τα τελευταία χρόνια, και σε συνεργασία με το εργαστήριο ανάπτυξης αστρονομικών οργάνων του IUCAA στην Ινδία, το Αστεροσκοπείο λειτουργεί ως ένα από τα σημαντικότερα κέντρα οπτοπολωσιμετρίας στην Ευρώπη.
Οι θεωρητικοί του ΙΑ αξιοποιούν συστηματικά τις υπολογιστικές υποδομές του ΙΤΕ και του ΕΔΥΤΕ, καθώς και το Metropolis HPC cluster του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Στα τέλη του 2025, ο βασικός πυρήνας του Ινστιτούτου αποτελείται από 12 μόνιμα μέλη (ερευνητές του IA ή μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Κρήτης), 8 συνεργαζόμενους ερευνητές (καθηγητές πανεπιστημίων του εξωτερικού) και περίπου 35 νέους επιστήμονες και εκπαιδευόμενους (μεταδιδακτορικούς και φοιτητές όλων των επιπέδων). Δεν είμαστε ιδιαίτερα πολυπληθές Ινστιτούτο, αλλά διαθέτουμε κρίσιμη μάζα, και την αξιοποιούμε.
Τα γρανάζια (κυριολεκτικά και μεταφορικά, κι εμείς έχουμε κι από τα δύο είδη) κάθε οργανισμού, για να γυρίζουν απρόσκοπτα, χρειάζονται τακτική συντήρηση και έκτακτες αυτοσχέδιες λύσεις που θα ζήλευε κι ο MacGyver. Το βάρος αυτό σηκώνουν καθημερινά τα εξαιρετικά αφοσιωμένα τεχνικά και διοικητικά μας στελέχη – μια επίλεκτη ομάδα 8 ανθρώπων – και τους είμαστε ειλικρινά και παντοτινά ευγνώμονες.
Πρωταρχικός μας στόχος είναι η επιστημονική έρευνα. Στην πορεία, εκπαιδεύουμε φοιτητές για σταδιοδρομίες στην αστροφυσική και πέρα από αυτήν. Θεωρούμε επίσης κοινωνική μας ευθύνη να αλληλεπιδρούμε με την ευρύτερη κοινωνία και να προσφέρουμε σ' αυτήν με δράσεις διάχυσης της επιστήμης και εκπαίδευσης, με συνεισφορά στην εθνική ασφάλεια όπου η τεχνογνωσία μας είναι σχετική, και με συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη μέσα από συνεργασίες με την τοπική αυτοδιοίκηση και τον ιδιωτικό τομέα.
Είμαστε εξωστρεφείς σαν άστρο σε σφαιρωτό σμήνος. Διατηρούμε μακροχρόνιες συνεργασίες με ερευνητικές ομάδες σε κορυφαία ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, ανάμεσα στα οποία το Astronomy Department του Caltech και το Harvard Center for Astrophysics στις ΗΠΑ, το CEA-Saclay στη Γαλλία, τα MPA, MPE, MPIfR και RWTH Aachen στη Γερμανία, το Cambridge University στο Ηνωμένο Βασίλειο, το University of Oslo στη Νορβηγία, το South African Astronomical Observatory στη Νότια Αφρική και το IUCAA στην Ινδία. Ανυπομονούμε να συνεργαστούμε και μαζί σας – ελπίζουμε να σας καλωσορίσουμε σύντομα από κοντά.
Αυτή είναι η εικόνα μας σήμερα. Για το πού θα βρεθούμε αύριο – όπως συνήθιζε να λέει και ο ιδρυτικός μας διευθυντής – είναι δύσκολο να κάνεις προβλέψεις, ιδίως για το μέλλον. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μοιραστούμε την στόχευσή μας - πέρα κι από τον ουρανό!
Καθ. Βασιλική Παυλίδου
Διευθύνουσα, ΙΑ-ΙΤΕ